“3 gün ac-susuz döyüşdük”
Qazi İltimaz Ağayev: "Böyürtkən kollarından
yetişməmiş meyvələri yığıb dişimizin arasında sıxırdıq ki, dodağımıza su
dəysin”
"Hər anın öz
hökmü var” deyirlər. Bu fikrin nə dərəcədə real olduğuna müharibədə hər an
şahid olursan. 5 dəqiqə əvvəl yeməyini bölüşdüyün, deyib-güldüyün, gələcəklə
bağlı planlar quran adam 5 dəqiqə sonra şəhid olur. Müharibənin ilk günləri bu,
çox ağır gəlir, amma bir neçə gün sonra qəbul edirsən ki, döyüşdəyik və hər
birimiz şəhid ola, yaralana bilərik”.
Bu sözlərin sahibi İkinci Qarabağ Savaşının iştirakçısı İltimaz Ağayevdir. O, 22 gün döyüşdə iştirak edir, bu müddətdə "6-7 dəfə ölümün bir addımlığında oldum” deyir. Oktyabrın 21-i 1 güllə, 2 qəlpə yarası alır və döyüşü davam etdirə bilmir. İltimaz əməliyyat olunur, amma qəlpənin biri qabırğanın arasında qalır, onu çıxarmaq mümkün olmur.
Qeyd edək ki,
İ.Ağayev 10 oktyabr 1995-ci ildə Ucar rayonunun Boyat kəndində anadan olub.
Ancaq sonra ailə Bakıya köçür və orta təhsilini Biləcəri qəsəbəsində yerləşən
299 nömrəli məktəbdə alır. 2014-2016-cı illərdə hərbi xidmətdə olub. "Aprel
döyüşləri”ndə arxa cəbhədə iştirak edib. İkinci Qarabağ Savaşı başlayandan iki
gün sonra - 29 sentyabrda çağırış gəlir və həmin gün döyüşdə iştirak etmək üçün
yola düşür. Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan və Xocavənd istiqamətlərində gedən
döyüşlərdə iştirak edib.
"Ön cəbhədə vuruşmaq qismət oldu”
İ.Ağayevlə
söhbətə elə "Aprel döyüşləri” ilə başladıq: "2014-2016-cı illərdə hərbi
xidmətdə olmuşam. Hərbi xidmətimin sonu aprel döyüşləri vaxtına düşmüşdü. Ön
cəbhədə döyüşməsəm də, arxa cəbhədə silah-sursat daşımaq işində iştirak
edirdim. 16 gün hərbi xidmətdən artıq qalmışdım. Müharibədə həm arxa, həm də ön
cəbhədə olanların üzərinə ayrı yük düşür. Arxa cəbhədəkilər ön cəbhədəki
şəxslər üçün vacib olan təminatı vaxtında və normasında çatdırmaq məsələsinə
cavabdehdirlər. Müharibənin davam etməsində arxa cəbhənin rolu böyükdür. Ön
cəbhədə isə həyati təhlükə daha çoxdur. Çünki birbaşa düşmənlə üzbəüzsən. Aprel
döyüşlərində arxa cəbhədə olsam da, İkinci Qarabağ Savaşında ön cəbhədə
vuruşmaq qismət oldu”.
İltimaz bildirdi
ki, müharibədən qalib kimi çıxmağımız, orda olan bütün qəhrəmanlıqlar,
fədakarlıqlar, uğurlu döyüşlər haqqında böyük fikir demiş olur: "Çünki
qalibiyyət heç nədən əldə edilmir. Qalibiksə, bunun arxasında, demək ki, böyük
qəhrəmanlıq var. Bu uğurda həm arxa, həm də ön cəbhədəki hər kəsin ayrıca rolu
var. Bu müharibədə iştirak edən Azərbaycan xalqının bir çox qəhrəman
oğullarından danışmaq olar. Mən öz tabor komandirim mayor Asif Azayevi qəhrəmanlar
sırasında görürəm. Dəfələrlə bizi düşmənin hədəfi olmaqdan xilas edib. Bu da
onun ordudakı təcrübəsinin nəticəsi idi. Oktyabrın 20-si düşmənin snayper
gülləsinə tuş gəldi, şəhid oldu”."Birinin siqaret yandırması, artıq böyük səhv olar”
İ.Ağayev deyir
ki, müharibədə tək özünü deyil, bütün əsgərləri düşünməlisən. Ona görə, bir adi
səhv nə qədər döyüşçünün şəhid olmasına, yaralanmasına gətirib çıxara bilər:
"Axşam vaxtı hərə öz mövqeyini tutur. Dincəlməliyik, sakitlik olur, dronlar
uçur. Belə məqamda tapşırılır ki, siqaret çəkməyin. Qaranlıqda, ümumiyyətlə,
siqaret çəkmək olmaz. Bu zaman birinin siqaret yandırması, artıq böyük səhv
olar. Çünki tək özünün deyil, nə qədər adamın həyatını təhlükə qarşısında
qoymuş olarsan. Orda olan hər kəsi, gözləyən doğmaları var idi. Belə məqamda
bir səhv, gör nə qədər adamı gözüyaşlı qoya bilər. Müharibədə belə məqamları
diqqətdə saxlamaq önəmlidir. Tək özün deyil, hamı üçün bu səhvlərə yol
verməməlisən”.
"Nadir olsa da, belə hallar da yaşanırdı”
İ.Ağayev
bildirdi ki, 2-3 gün ac-susuz qaldıqları məqam da olub: "Müəyyən bir yerə qədər
təminat məsələsində problem olmurdu, rahatlıqla gəlirdi. Amma sonra elə yerlərə
keçdik ki, artıq təminatdan uzaqlaşdıq. Bəzən təminatı müəyyən yerə qədər
gətirirdilər, neçə kilometr arxaya gedib ordan götürürdük. Bir müddət sonra,
hətta elə məqam gəldi ki, təminatdan xeyli uzaqlaşdıq. Erməniləri qovub
çıxarmışdıq və mövqeyi əldən verməmək və yoldakı təhlükəni nəzərə alaraq
təminat üçün geri gedə bilmədik və qida ilə bağlı problem yaşadıq. Ermənilərin
hərbi hissəsini ələ keçirmişdik, onların orda müəyyən qədər qidaları qalmışdı,
bir neçə gün onlarla idarə etdik. Ordan müəyyən qədər su götürüb yola davam
etdik, amma o da bitdi. 3 gün ac-susuz döyüşdük. Yemək o qədər də vacib
deyildi, çünki adrenalin aclıq hissini qovur, amma suyun çox vacib olduğunu o
müddətdə daha yaxşı bildik. Elə vəziyyət oldu ki, kənddə böyürtkən kollarının
üstündəki yetişməmiş, gömgöy, bir qismi bir az qırmızımtıl meyvələri yığıb
dişimizin arasında sıxırdıq ki, dodağımıza, boğazımıza su dəysin. Düzdür, dadı
acı idi, amma əldə olan variant o idi. Müharibə şəraitində bu kimi halların baş
verməsi normaldır”.
İ.Ağayev deyir
ki, bu müddətdə əldə edilən qələbələr, ac-susuz qalmağın döyüş
əhval-ruhiyyəsinə mənfi təsir etməsinə imkan vermirdi: "Təbii ki, hər kəsin
psixologiyası fərqlidir və ac-susuz qalmaq kiməsə stress, gərginlik verirdisə,
bunu da normal qəbul edirdik. Nadir olsa da, belə hallar da yaşanırdı. Bu zaman
digər döyüş yoldaşları, həmçinin də komandirlər motivasiya danışıqları
edirdilər. Amma deyim ki, bu, çox da problem olmurdu. Çünki biz düşməni
qovurduq, məğlub edirdik və bunun stimulu böyük idi. Yəni o qələbəmizin
şirinliyi ac-susuzluğu unutdururdu. Bir-birimizə bağlı idik, bir-birimizə
inanırdıq. Acdırsa, hamı ac idi, susuzdursa, hamı susuz idi. Biri su içib, o
biri susuz qalmırdı. Ona görə, aclığa deyil, döyüşə köklənirdik. Döyüş ruhumuza
mənfi təsiri olmurdu. Düzdür, hərə bir ailədən, fərqli mühitdən gəlmişdi.
Hamımızı birləşdirən bağ, vətən üçün döyüşmək
idi. Bunun üçün isə bir-birimizə dəstək olmalı idik. Hamımızın məqsədi az itki
ilə döyüşdən qalib çıxmaq idi. Bunun üçün də bir-birimizə motivasiya verirdik”."Hər kəs o məsuliyyəti hiss etdiyi üçün dua edirdi”
Əsgərlər həm
döyüşürmüşlər, həm də onlardan qələbə gözləyən hər bir azərbaycanlının
ümidlərinin puç olmaması üçün çoxlu dualar edirmişlər. İltimaz deyir ki,
müharibədə, hətta ateistin belə Allaha dua etdiyi anın şahidi olub:
"Yaşadığımız müddətdə etmədiyimiz qədər duaları biz müharibədə edirdik. Duamız
"Allah köməyimizdə dursun ki, bu döyüşdən üzüağ, sağ-salamat çıxaq” idi. Çünki
hər kəs qələbə gözləyirdi. Uzun illərdir torpaq həsrəti ilə yaşayan nə qədər
insan var idi və onlar döyüş başlayandan ümidlənmişdilər ki, nəhayət o
torpaqlara qayıtmaq üçün şans yaranıb. Bu şansın reallaşmasında isə hər bir
döyüşçünün rolu var idi və hər kəs o məsuliyyəti hiss etdiyi üçün dua edirdi. Ateist
döyüşçü var idi, hətta onun da Allaha dua etdiyinin şəhidi olduq. Müharibə belə
bir şeydir, zarafatı yoxdur”.
Müsahibimiz
əsgərlərin döyüşdənkənar söhbətlərindən də danışdı: "Kimi uşaq vaxtı etdiyi
gizlinlərdən danışırdı, kimi onun yolunu gözləyənlərdən. Kiminin övladının ad
günü olurdu, həmin gün ancaq uşağından danışırdı. Bir də öz aramızda danışırdıq
ki, şəhid olsaq, hansı şəklimizi başdaşına vursunlar, hansını paylaşsınlar və
s. Deyirdik ki, hansımız sağ qalsaq, deyərik ki, o, filan şəklini çox
bəyənirdi, onu qoyarsınız. Biri deyirdi ki, saqqallı şəklimi verərsiniz, biri
deyirdi ki, filan yerdə çəkilən şəklim daha yaxşıdır, biri əlində silah olanı
və s. Bu o deməkdir ki, hər birimiz şəhid olmağı gözə almışdıq”.Səhərə qədər isə atam kanalları izləyirmiş...
İltimaz döyüş
yoldaşlarından birinin telefon zəngləri ilə bağlı xatirəsini bölüşdü: "Bir
döyüş yoldaşımız var idi. Övladı döyüşdə iştirak edən bütün valideynlər kimi
onun da anası oğluna görə çox narahat idi. Anası, oğlunun hər zəngi üçün bir
qurban deyirdi. Çünki hər zəng oğlunun həyatda qalmasına bir ümid idi. Zaman
keçir və bu qurbanların sayı artırdı. Həmişə telefonla danışandan sonra
zarafatlaşırdıq ki, qayıdanda, ananı əməlli-başlı xərcə salacaqsan”. Bəs o
oğlan sağ-salamat anasının yanına döndümü? Bu sualımızın cavabı isə belə oldu:
"Bəli, şükürlər olsun ki, sağ-salamat qayıtdı”.
Elə İltimazın
valideynlərinin bu müddətdə narahatlığı az deyilmiş: "Əvvəllər hər gün bir
dəqiqəlik də olsa, zəng vurub evlə danışırdım. Sonrakı günlərdə, irəlilədikcə
gec-gec əlaqə saxlaya bilirdim. Həm təhlükəsizlik məsələlərindən dolayı, həm də
təminatdan uzaqlaşdıqca telefonların enerji təminatı ilə bağlı problem
yaşanırdı deyə, tez-tez danışmaq olmurdu. Düzdür, çoxlu "Poverbank”
göndərmişdilər, amma onlar da bitirdi və əlaqə saxlaya bilmirdik. Oktyabrın
10-u doğum günümü Füzulidə qeyd etdik, həmin gün zəng vurdum, sonra bir xeyli
müddət yenə əlaqə saxlaya bilmədim. Anam narahat idi deyə, atam işdən icazə
almışdı, bir müddət işə getmədi. Deyirlər ki, səhərdən gecə 2-3-ə qədər anam
televizorun qabağında olurmuş ki, görək nə deyəcəklər, haranı aldılar. Gecə
2-3-dən səhərə qədər isə atam kanalları izləyirmiş. Bununla həm müharibədən,
həm də bir növ məndən xəbər alırmış kimi təskinlik tapırmışlar”."Şəhid olduğunu məndən gizlədiblər”
İltimazın ən
yaxın dostu da şəhid olur, o, evə qayıtdıqdan bir müddət sonra bundan xəbər
tutur: "Müharibədə olanda, dostlarımla əlaqə saxlaya bilmirdim. Bir dəqiqə vaxt
tapırdımsa, valideynlərimlə "salam-sağ ol” tipli danışa bilirdim. Dostlarımı da
onlardan soruşurdum. Sinif yoldaşım, ən yaxın dostum Davud Qurbanov hərbi
xidmətdə idi və həmişə valideynlərimlə danışanda, Davudu soruşurdum,
valideynləri ilə danışıb-danışmadıqlarını xəbər alırdım. Həmişə də "yaxşıdır”
deyiblər, amma şəhid olubmuş. Mən oktyabrın 21-i yaralandım, sonra əməliyyat
oldum, bir müddət də reanimasiyada qalandan sonra müalicəni evdə davam etdirə
biləcəyim bildirildi və evə gəldim. Hələ hospitalda qalanda qardaşı ilə
danışdım, dedi ki, zəng vurur, yaxşıdır. Evə qayıdandan sonra onun şəhid
olduğunu öyrəndim. Davudun 40 mərasimindən bir gün qabaq qardaşı, dostları
gəlib mənə dedilər. İnana bilmirdim, çünki "yaxşıdır” deyirdilər. Davud
vətənpərvər biri idi, öyrəndim ki, o arxa cəbhədə imiş, amma özü müraciət edib
ön cəbhədə döyüşmək istədiyini deyib”.
Aygün Asimqızı