22 yaşında ağsaqqal kimi elçiliyə gedən təhsil eksperti - Keçmişdəki mən
Onun
yaddaşında uşaqlıq illəri dərin iz buraxıb. Nə yeniyetməlik, nə gənclik, nə də
yaşının hazırkı çağının hər hansı anı o izlər qədər dərin olub. Xatirələrin
insana acı verdiyini düşünür. Elə keçmişə səyahət edərkən də, köks ötürür. "Keçmişdəki
mən” rubrikamızın bu dəfəki qonağı təhsil eksperti Nadir İsrafilovdur.
Uşaqlığı
Xaçmazda keçib. 2 uşaqlı fəhlə ailəsində böyüyüb. Həmsöhbətimiz müharibə
dövrünün yetişdirdiyi uşaqlardan olsa da, o illəri qayğısız hesab edir: "Mənim
uşaqlıq, gənclik illərim sovet dönəmi ilə bağlıdır. Uşaqlığım 50-60-cı illərə təsadüf
edir. Müharibə dövrünün uşaqları idik. Amma qayğının nə olduğunu bilmirdik.
Yadımdadır, Xaçmazda böyük bir konserv zavodu tikmişdilər. Bu zavod Avropada məhsul
istehsalına görə, ikinci böyük zavod idi. Tomat istehsal edilirdi. Valideynlərim
də orada fəhlə kimi işləyirdilər. Zavod işçiləri üçün hər şəraiti yaradırdı.
Valideynlərimiz orada işlədiyi üçün zavodun yanındakı bağçada təhsil alırdıq.
Beynəlmiləl mühitdə böyümüşəm. Zavodda əsasən yəhudilər, ruslar, ingilislər işləyirdilər.
Mən də rusların içində böyüdüm və təhsilimi də rus dilində aldım”.
"Dəcəllik etməyə vaxt qalmırdı”
Deyir
ki, çox sakit, təmkinli və oxuyan uşaq olub. Həmyaşıdları kimi dəcəllik etməyə
vaxt tapmayıb: "O dövrdə dəcəllik anlayışı sanki yox idi. Məktəb çox ciddi
prinsiplər üzərində qurulurdu. O vaxt internet, telefon yox idi. Tətil olan
kimi bizi Azərbaycanın ən səfalı yerlərinə, pioner düşərgələrinə aparırdılar.
Vaxtımız o qədər gözəl və düzgün bölünürdü ki... O vaxt tədris planları fərqli
idi. Dərs saatlarından əlavə fakültətiv məşğələlər olurdu. Məktəblərdə
uşaqların hansı fənnə meyli olduğu müşahidə edilirdi və fakültətiv qruplara
yazılırdılar. Dərsdən gələndən sonra yeməyimizi yeyir, oynamağa gedirdik.
İndiki kimi olimpiya kompleksləri yox idi, amma həyət qaynayırdı. Hər məhəllədə
ot örtüklü stadionlar var idi. Oynayandan sonra dərhal məşğələlərə gedirdik.
İndi texnologiya insanlarda robotlaşma yaradır. Ancaq bağça, məktəblə iş
bitmir. Uşağın asudə vaxtı da düzgün bölünməlidir. Müasir dövrün 11-ci sinif
şagirdi çox balaca görünür. Bağça, məktəb, ev, internet, telefon... İdmana, gəzməyə,
asudə vaxtını rəngarəng keçirməyə vaxt qalmır, uşaqlar sağlamlıqlarını itirirlər”.
"7 yaşımda Xruşşovla görüşdüm”
Uşaqlığı
ilə bağlı xatirəsindən silinməyən ən maraqlı hadisə Xruşşovla görüşü olub. 7
yaşında yaşadığı bu hadisəni ən xırda detallarına qədər xatırlayır: "Xruşşov
qatarla Azərbaycana səfər edəcəkdi. Biz də məktəbdə idik. 3 nəfər qalstuklu,
kostyumlu kişi sinfə daxil oldu. Məni və bir qız sinif yoldaşımı seçib o vaxtkı
"villis” maşınlarına mindirib dəmiryol vağzalına apardılar. Biz hələ nə baş
verdiyini bilmirdik. Məni ona görə seçmişdilər ki, sinifdə ağ köynək, qara
şalvarda bir mən idim. Qız da ağ köynək, qara ətək geyinmişdi. O dövrdə
insanların əksəriyyəti kasıb idi, kimin nə paltarı var, onu geyinirdi. Anam səliqə-sahmana
çox önəm verdiyi üçün məni məktəbə formada göndərirdi. Xruşşov rayonlara səfər
edirdi. Müəyyən yerlərdə qatardan düşürdü. Biz gözləyirdik, Xruşşov gəldi. Gülləri
ona təqdim etdik, başımıza sığal çəkdi. Xruşşovla görüşümüz məktəbdə nüfuzumuzu
artırdı. Hamı bizi məktəblə şanslı insan kimi təqdim edirdi”.
"Elə bil Zevslə salam-əleykimiz olub”
Həmsöhbətimizin
valideynləri savadsız olsalar da, hər iki övladları akademik səviyyədə təhsil
alıb: "O vaxt bütün məktəblərin girişində bir atribut var idi. Oxumaq, oxumaq,
yenə də oxumaq... Sən istəsən də, istəməsən də məktəbə gedəndə mütləq
oxumalısan. Məktəb, ailə, cəmiyyət əlbir iş görürdü. Ailə savadsız olsa belə,
uşaq bilirdi ki, məktəbə gedirsə, oxumalıdır. Bizim ən böyük qorxumuz valideyn
iclasları idi. Səhərə qədər yata bilmirdik ki, müəllim valideynimizə nə deyəcək.
İndi hər şey virtuallaşır, onlayn sistemlə həll edilir. O vaxt əsas sima müəllim
idi və müəllim şagirdin gələcək taleyində böyük rol oynayırdı. Məsələn, mən
tarix müəllimimizi sevdiyim üçün tarixçi oldum. O, dərs deyəndə Herakldan,
Zevsdən elə danışırdı ki, ağzı açıq qulaq asırdıq. Elə bil Zevslə salam-əleykimiz
olub”.
"Şparqalkalardan hər dövrdə istifadə olunur”
N.İsrafilov
1969-cu ildə Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin tarix
fakültəsinə daxil olub. Gəncliyi də uşaqlığı kimi sakit keçib. Deyir ki,
universitet və məktəb illərində "şparqalka”dan istifadə etmək ona nəsib
olmayıb: "Şparqalkalardan hər dövrdə istifadə olunur. İmtahanda, yoxlama yazı
işlərində baxmaq və ya köçürmək məqsədilə çıxış yolu kimi, müəllimdən gizli
müxtəlif üsul və vasitələrə əl atılıb. Lakin bu üsul indiki müasir
"şparqalka”lardan forma və mahiyyətinə görə fərqli olub, "gizli oğurluqdan”
daha çox müəyyən mətnin və ya xronologiyanın konspektləşdirilməsinə, yığcam
tezis halına salınmasına və istənilən vaxt, istənilən yerdə ona nəzər sala bilmək
və yaddaşı möhkəmləndirmək imkanının əldə edilməsinə xidmət edib. Düzdür, bu
konspektlərdən qarmon şəkilində qatlar düzəldərək imtahan prosesinə keçirənlər
də olurdu. Bununla belə, "şparqalka” hazırlamaq - imtahana düşəcək mətni kiçik
hərflərlə kiçik kağız parçasına köçürmək həm yaddaşı təzələyirdi, həm də yazı vərdişlərini
inkişaf etdirirdi. "Şparqalka”dan yararlanmaq imkanı mənə nəsib olmasa belə,
ali məktəbə qəbul ərəfəsində imtahanqabağı hazırladığım konspekt və tezislərdə əksini
tapan faktiki bilik məcmusu illər keçsə də hələ də yadımdan çıxmayıb”.
"Pulu xərcləməyə yer tapmırdım”
Ali məktəbi
bitirən kimi təyinatla Xaçmazın kəndində müəllim işləyib. Deyir ki, o zaman kənddə
müəllim ən ali peşələrdən hesab olunurdu: "Universiteti bitirdikdən sonra təyinatımı
oxuyub qurtardığım bir nömrəli məktəbə verdilər. Sentyabrın 1-də müəllim kimi dərsə
getməli idim. Bu vaxt SSRİ sərəncam çıxardı ki, kənd müəllimləri hərbi xidmətdən
azad olunurlar. Qərar mənim üçün fürsət oldu. Düşündüm ki, gedim işləyim, hərbi
xidmətə hər vaxt gedə bilərəm. Kənd məktəbində ali məktəb bitirən müəllimlər
demək olar ki, yox idi. 21 yaşımda özümdən 2-3 yaş kiçik şagirdlərə dərs
deyirdim. Qısa müddətdə kənddə çox böyük hörmət qazandım. Müəllim böyük nüfuza
malik idi. Hətta elçiliyə belə məni göndərirdilər. Müəllim elçiliyə gedirdisə,
yox demirdilər. 22 yaşımda ağsaqqallar kimi elçiliyə məni aparırdılar. Müəllimə
o qədər hörmət edirdilər ki, getdiyim qapıdan boş qayıtmırdım. Kənddə demək
olar ki, maaşımı istifadə etmirdim. Pulu alırdım, xərcləməyə yer tapmırdım. Kəndlilər
ərzağımı, meyvə tərəvəzimi özləri pay gətirirdilər”.
Sonda gənclərə
məsləhət verən müsahibimiz vurğuladı ki, gənclər keçmişini, milli-mənəvi dəyərlərini
unutmasınlar: "Gənclərdən tək istəyim odur ki, bu günü yaşayarkən, yaxud gələcəyə
baxarkən keçmişini unutmasınlar. Biz keçmişimizdən çox aralı düşmüşük. Gənc nəsil
Mirzə Ələkbər Sabiri, Mikayıl Müşviqi, Xəlil Rza Ulutürku tənqid edirlər.
Proseslər belə getsə, sabah Nizami Gəncəvi, Fizulini də agent çıxaracaqlar.
İnsan öz keçmişinə hörmət edər. Gündəmə gəlmək üçün keçmişinizdən istifadə etməyin”.
Qeyd edək
ki, müsahibimiz fəaliyyəti dövründə müəllim, məktəb direktoru, rayon təhsil şöbəsinin
müdiri, Azərbaycan ETPEİ-də elmi işçi, BŞBTİ-da inspektor, Azərbaycan
Respublikası Təhsil Nazirliyinin Bakı şəhəri üzrə təhsil idarəsində sektor
müdiri vəzifələrində çalışıb.
Aygün
ƏZİZ