Maliyyə nazirinin açıqlaması yanlış yozulub
Güclü milli valyuta yerli
istehsal malların qiymətlərinin yüksəlməsinə, idxalın artmasına və ixracın
azalmasına gətirib çıxarır. Bu isə ölkədən xaricə valyuta axınının artmasına,
idxal olan məhsullar qarşısında yerli məhsulun sıxılıb sıradan çıxmasına,
daxili istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin dayanmasına və sair bu kimi
nəticələrə səbəb olur. Belə situasiyada hökumətin valyuta ehtiyatlarının
artırılmasına yönəlmiş bütün tədbirləri və hərəkətləri nəticəsiz qalır. Yerli
istehsalçılar məcburiyyət qarşısında qalıb istehsalın həcmini azaltmalı
olurlar. Maliyyə naziri Samir Şərifov dekabrın 4-də dövlət televiziyasına
müsahibəsi zamanı bu kimi məsələlərə toxunub. O, manatın möhkəmlənməsi ilə
bağlı fikirlər də səsləndirib. Nazir çıxışı zamanı bildirib ki, manatın
məzənnəsinin kəskin, ifrat möhkəmlənməsi daxili istehsalçıların fəaliyyətinə
mənfi təsir göstərir, idxal üçün cəlbedici vəziyyət yaradır. Bu da Azərbaycan
dövlətinin marağında deyil. Məhz buna görə də son illərdə Azərbaycan
Prezidentinin rəhbərliyi altında həyata keçirilən məqsədyönlü iqtisadi
islahatların tərkib hissəsi kimi yeni Büdcə Qaydası qəbul edilib ki, bu qayda
ilə neft sektorundan xarici valyutada daxilolmaların dövlət tərəfindən büdcəyə
müəyyən edilən çərçivədə daxili, valyuta bazarında satışı tənzimlənsin. Çünki
neft daxilolmalarının artıqlığı zamanı onların daha çox istifadəsi manatın
məzənnəsinin daha da möhkəmlənməsinə təzyiq yaradır. Bu isə maliyyə naziri
S.Şərifovun qeyd etdiyi kimi, ixraca mənfi təsir edir, idxalı artırır. Təbii
ki, bu da milli istehsalla, o cümlədən ixracla məşğul olanlar üçün faydalı
deyil. Ona görə də bu mənfi təsirləri aradan qaldırmaq üçün dövlət büdcəsinin
xərcləri qeyd olunan münbit çərçivədə saxlanılmalıdır.
Qeyd olunanlar bir daha
göstərir ki, nazirin fikirləri tam aydın və başa düşülən formada olub. Lakin
əfsuslar olsun ki, bəzi "ekspertlər” və iqtisadçılar maliyyə nazirinin
fikirlərini müəyyən qədər kontekstdən çıxararaq, onun mahiyyətini bilərəkdən və
ya bilməyərəkdən sosial şəbəkələrdə və bir sıra saytlarda təhrif etməyə cəhd
göstəriblər. Ən təəccüb doğuran məqamlardan biri də budur ki, deputat Vahid
Əhmədov kimi təcrübəli biri, Milli Məclisin iqtisadiyyat, sənaye və sahibkarlıq
komitəsinin üzvü olan bir adam da təsir altına düşərək bu açıqlamanı
devalvasiya anonsu kimi yozub. Əlbəttə ki, bu, ya düşünülmüş təxribat ola
bilər, ya da diletant yanaşma. Ona görə də Maliyyə Nazirliyinin mətbuat katibi
Mais Piriyev nazir S.Şərifovun fikirləri ilə bağlı yenidən açıqlama vermək
məcburiyyətində qalıb. Qeyd edib ki, 2019-cu ilin büdcə müzakirələrindən bir
neçə gün sonra maliyyə nazirinin manatın möhkəmlənməsi ilə bağlı səsləndirdiyi
fikirlərə ziddiyyətli və təxribat xarakterli münasibət bildirilməsi yalnız
təəssüf doğurur. Maliyyə Nazirliyinin rəsmisi vurğulayıb ki, bu gün əldə
edilmiş makroiqtisadi sabitlik və onun gələcəkdə qorunub saxlanılması məhz
Büdcə Qaydasına riayət olunması, büdcə siyasətinin Mərkəzi Bank tərəfindən
yürüdülən monetar siyasətə dəstəyi ilə sıx əlaqəlidir. Bu isə manatın mövcud
məzənnəsinin sabit saxlanılmasını hal-hazırda təmin edir və bundan sonrada
təmin edəcəkdir.
Milli
Məclisin iqtisadiyyat, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Aydın Hüseynov mövzu ilə
bağlı bildirib ki, Azərbaycanın 2019-cu il dövlət büdcəsi praqmatikdir və eyni
zamanda yeni büdcə qaydalarına əsasən tərtib olunaraq bütün risklərdən qorunur.
Deputat vurğulayıb ki, neft gəlirlərinin xərclənən hissəsi də yeni büdcə
qaydalarına əsasən tənzimlənir: "Bu gün cəmiyyəti ən çox narahat edən məsələlərdən
biri olan manatın məzənnəsinin qorunması üçün də tədbirlər həyata keçirilir. Bu
gün manatın məzənnəsinin enməsinin iqtisadi əsası yoxdur. Əsas məqsədimiz Azərbaycanda
qeyri-neft sektorunun inkişafını, qeyri-neft ixracının artırılması
stimullaşdırmaqdır. Bu ilin 10 ayında qeyri-neft ixracı 12%, ümumi ixrac isə
37% artıb. İxrac potensialının yüksəlməsi makroiqtisadi sabitliyə, manatın
məzənnəsinə müsbət təsir göstərir. Bu baxımdan, manatın məzənnəsinin enməsi
üçün heç bir iqtisadi əsas yoxdur. Maliyyə naziri Samir Şərifovun manatın
məzənnəsi ilə bağlı fikri ekspertlər tərəfindən düzgün şəkildə izah olunmur, bu
isə cəmiyyətdə çaşqınlıq, süni maliyyə gərginliyi yaradır. Manatın məzənnəsi
ilə bağlı narahatçılığa heç bir əsas yoxdur. Bu gün valyuta ehtiyatlarımız
kifayət qədərdir”.
"Bakı Xəbər" qəzetinin
baş redaktoru Aydın Quliyev də deyib ki, hazırkı şəraitdə Maliyyə Nazirliyinin,
habelə dövlət maliyyə qurumlarının əsas mövqeyi ondan ibarətdir ki, manatın
məzənnəsinin hədsiz dərəcədə möhkəmləndirilməsi ölkə iqtisadiyyatı üçün
zərərlidir. Bu zərərlər özünü ölkədə ixrac potensialının zəifləməsində, idxal
üçün daha geniş imkanlar yaranmasında və milli istehsalın imkanlarını
məhdudlaşdırılmasında göstərər”. Baş redaktorun sözlərinə görə, bu gün
Azərbaycanda qeyri-neft sektoru xüsusilə də qeyri-neft istehsal sektoru inkişaf
edir: "Bu inkişaf şəraitində milli valyutanın ifrat möhkəmlənməsi qeyri-neft
sektorunda başlamış inkişaf prosesinə öldürücü təsir göstərə bilər. Bu nöqteyi-nəzərdən
Maliyyə Nazirliyinin izahatı, Azərbaycanda gedən proseslərin indiki vəziyyətinə
və məntiqi davamına uyğundur. Bu həm də, ölkənin iqtisadi inkişafı üçün yeni
prespektivlər açmaq baxımından doğrudur”.
A.Quliyev əlavə edib ki,
Vahid Əhmədov təcrübəli iqtisadçıdır: "Onun nəzəri və praktiki olaraq hazırlıq
səviyyəsi şübhə doğurmur. Lakin xüsusilə hazırkı şəraitdə manatın məzənnəsinin
möhkəmlənməsi ilə bağlı onun və digər iqtisadçıların fikirlərinin əsası yoxdur.
Azərbaycanda devalvasiya təhlükəsi gözlənilmir. Ölkənin çox böyük valyuta
ehtiyatları var, həmçinin ixrac potensialı getdikcə artır və Azərbaycanın
iqtisadiyyatının neftdən asılılığı getdikcə zəifləyir. Belə şəraitdə yeni devalvasiya
dalğasından danışmaq doğru olmazdı".
Alpər
TURAN