Məni yaradan kitablar
Havay adalarına köç etmiş yaponların
dördüncü nəslinə aid olan amerikalı yazar, jurnalist, ədəbi tənqidçi Hanya
Yanagihara 1974-cü ildə Kaliforniya ştatının, Los Ancelos şəhərində onkoloq
Riçardın övladı olaraq, dünyaya göz açıb. Onun anası Seulda anadan olmuş
amerikalıdır. Hanyanın uşaqlıq illəri Kaliforniya, Havay, Nyu-York, Merilend və
Texas arası səyahətlərdə keçib.
1995-ci ildə Smits Qızlar Kollecindən
məzun olduqdan sonra, Nyu-Yorka köçür və elə həmin ildən də onun yazı və
ədəbiyyatla dərindən bağlanır. İlk romanı "Ağaclarda yaşayan adamlar” ("The
people in the trees”) 2013-cü ildə işıq üzü görüb. Bunu müəllifin yaradıcılığı
üçün uğurlu başlanğıc hesab etmək olar. Amma Hanyaya dünya şöhrəti gətirən
romanı 2015-ci ildə çap edilmiş "Bir az da həyat” ("A little life”) olur. Bu
romanla müəllif "National Book Award” mükafatına layiq görülür, "Man Booker”
mükafatının qısa siyahısına düşür. Hanya hazırda "New-York Times” qəzetinin
köşə yazarı və ədəbiyyat şöbəsinin tənqidçisidir.
"Guardian”-ın "Məni yaradan kitablar”
rubrikasının budəfəki qonağı da Hanya Yanagihara olub. Müəllif unutmadığı ədəbi
nümunələrdən danışıb.
Hazırda
oxuduğum kitab – İndi paralel olaraq, iki kitab
oxuyuram. Son illər bu üsul çox işə yarayır. Devid Fransın QİÇS, xəstəliyin
tarixi, yoluxma üsulları, statistikasına bir hekayənin fonunda işıq tutan
"Bəladan qorunmağın yolları” ("How to survive a plague”) kitabını evdəki rahat
saatlarda əlimdən qoymuram. Avtomobili özüm idarə etmədiyim üçün yolda, növbədə,
naharda keçən vaxtları isə Alan Hollinqhörstün "Sparşolt məsələsi” ("Sparsholt
affair”).
Ən
son oxuduğum güldürən hekayə - Belə deyək də, oxuduqca ürəyimin
ritmini sürətləndirən sonuncu kitab. Nil Mukerjinin "Azadlıq diyarı” ("The
state of freedom”) romanının adını çəkə bilərəm. Həm ürküdücü, həm də
təəccübləndirən hadisələrin baş verdiyi hekayənin olduqca hərəkətverici bir
effekti var.
Layiq
olduğu dəyəri almadığını düşündüyüm kitab– Hilari Mantelin "Qurd süfrəsi” ("Wolf hall”) romanı ilk çap olunanda, bəlkə
də, oxuyanlar az qalırdı ona sitayiş etsin. Bəli, hər yazarın ən dərin
istedadının büruzə verdiyi belə nümunələr var. Amma mən çox istərdim ki, bu
romanı oxuyanlar Hilarinin qələminin hələ oyunlara düşmədiyi vaxtlarda yazdığı
zərif, əyləncəli və insana zövq verən ilk əsərləri ilə də tanış olsunlar – "Hər
gün analar günüdür?” ("Every day is mother’s day?”), "Vakant yer” ("Vacant
possession”), "Məhəbbət sınağı” ("An experiment in love”) və s. O qədər
möhtəşəm nümunələrdir ki…
Bir də Conatan Ko. Baxmayaraq ki,
Birləşmiş Krallıqlarda onun oxucu auditoriyası ABŞ-dakından çoxdur. Amma mən də
onun "Yağışdan əvvəl” ("The rain before it falls”) romanına heyran olmuşdum və
amerikalı oxucuların bu əsəri layiqincə qiymətləndirmədiyini düşünürəm.
Müəllifi
olmaq istədiyim kitab – Kazuo İşiquronun "Gündən qalanlar”
("The remains of the day”) romanı. Əsəri oxuyanda qiymətləndirmə şkalasına
baxmamışdım. Bununla belə, oxuyanda heyranlıq hissindən doğan dərin
qısqanclıqdan doğrandığın əsərlər olur. Mən də bu romanı dəfələrlə məhz belə
qısqanclıqdan qıvrıla-qıvrıla oxumuşam.
Həyatımı
dəyişdirən kitab – Çoxdur. Ümumiyyətlə, bir romanın bir
həyatı dəyişdirə biləcəyinə inanmıram. Bir hekayə insanın şüurunda, həyat
tərzində nəyisə dəyişə bilər, amma bütünlüklə həyatın, baxışın dəyişməsi
davamlı qiraətin nəticəsidir. Odur ki, məndə bu siyahı uzundur, amma bir
neçəsinin adını çəkəcəyəm – yəqin ki, bu siyahıya Filip Rotun "Əlvida”
("Goodbye”), "Kolumb” ("Columbus”) romanları başçılıq edir. İkincini mənə atam
hədiyə etmişdi, mənimlə birgə özü də yenidən oxudu. Birinci dəfə elə də ciddi
təsirləri olmamışdı, çünki yetkinlərin qiraət menyusu ilə ilk tanışlığım idi.
Buna baxmayaraq, tarixin müəllifə xəyanəti, müəllifin tarixi həqiqətlərə meydan
oxuya bilməsi bacarıqları ilə tanış olmuşdum. Bu, ədəbiyyat haqqında öyrəndiyim
ilk ciddi nüans idi.
İlk qiraət siyahımı atam məsləhət
görürdü, onun zövqü əsasında istiqamət alırdım – odur ki, həyatımı dəyişən
yazarlar siyahısında Barbara Pim, Anita Brukner, VS Naypol, Devid Livit,
Vladimir Nabokov, Ceyms Boldvin və təbii ki, yapon ədəbiyyatının çağdaş
nümayəndələri var idi.
Baxış
bucağımı, düşüncə tərzimi dəyişdirən kitab– insanın xarakterik keyfiyyətləri çox dəyişməsə də, düşüncə tərzi, həyata
baxışları sürətlə dəyişir. Xüsusilə də, ədəbiyyatın, incəsənətin içində
sovrulanların. Amma bu siyahıda mən sadalama apara bilməyəcəm – Ann Karsonun
"Qırmızının avtobioqrafiyası” ("Autobiography of Red”) romanı alternativsiz
nümunədir.
Yazı
üslubuma təsir edən kitab – yazarlar bunu necə dəqiqləşdirə
bilirlər, o mexanizmi dərk etməmişəm. Bunu kənardan müşahidə aparanlar deyə
bilərlər. Mən sadəcə kimdən nümunə götürdüyümü bilirəm. Məsələn, Juniçiro
Tanizakinin "Makioka bacıları” ("The Makioka sisters”) romanında sərgilədiyi
təhkiyə üslubu mənim nəzərimdə nümunəvidir – mükəmmələ ən yaxın üslubdur.
Oxumağa
səbrim çatmayan bilmədiyim kitab – haradasa iki il bundan əvvəl bir
kitab oxumuşdum, davam etmək istəmirdim, elə sətirlərə göz gəzdirə-gəzdirə
"oxuyub qurtardım”. Sonra özümü çox günahkar hiss etdim və eyni zamanda
cavabdeh, birinin əziyyətini alçaltmış kimi görünürdüm. Ona görə qəti qərar
verdim, zövqümü oxşamayan əsəri sadəcə oxumayım – son zamanlarda yarımçıq qalan
yeganə əsər Uilki Kollinsin "Göy daşı” ("Moonstone”) romanı olub.
Oxumadığıma
utandığım kitab – Aman Allah, bu siyahı o qədər
uzundur ki, bunu etiraf etməkdən belə utanıram. Amma ən çox Henri Ceymsin
"Xanımın portreti” ("The portrait of a Lady”) romanını oxumamış olmaq məni utandırır.
Yəqin ki, sırada o var. Bundan əvvəl isə Con Banvilin "Xanım Ozmond”
("Mrs.Osmond”) romanını oxumaq istəyirdim, yaxşı ki o əldən çıxdı.
Sevə-sevə
hədiyə etdiyim kitab – yenə, Tanizakinin yaradıcılığına üz
tutaram. Amma bu əsas hədiyə verəcəyin adamın xarakterindən, həmin dönəmdəki
vəziyyətindən, zövqündən asılıdır.
İngilis
dilindən tərcümə edən: Elcan SALMANQIZI