2018-ci ildə neft bazarında nə gözlənilir?
Neft İxrac Edən Ölkələrin (OPEC) ötən ilin sonlarında Vyanada
keçirilən toplantısında bəyan edildi ki, 2018-ci ildə neftlə bağlı müsbət
tendensiyalar nəzərə çarpacaq. Və bu proqnoz hələ ki, özünü doğrultmaqdadır.
Səudiyyə Ərəbistanının "Al-Eqtisadiya” nəşrində dərc olunan məqalədə məsələ ilə
bağlı beş neft ölkəsinin energetika nazirlərinin fikirləri əks olunub. Dünya
neft bazarında önəmli rol oynayan Səudiyyə Ərəbistanının energetik, sənaye və
mineral ehtiyatlar naziri Xalid əl-Faleh qəzetə açıqlamasında təsdiq edib ki,
istehsalçı dövlətlər arasında neftin istehsalı üzərində ümumi nəzarət və
əməkdaşlıqla bağlı ciddi irəliləyişlər əldə olunub. O bildirib ki, qiymətlərin
bərpa olunması investisiyaların canlanmasına gətirib çıxarıb. Nazir əlavə edib
ki, hazırda bazarlar tələb və təklif arasında balansa xeyli yaxınlaşıb. Onun
sözlərinə görə, göstərici və əldə olunan rəqəmlər pozitiv tendensiyadan xəbər
verməklə yanaşı, OPEC-in bazar siyasətinə inam yaratmış olur. Nazir onu da
deyib ki, dünyanın neft ehtiyatları tükənməyə doğru gedir. Bu da onu deməyə
əsas verir ki, 2018-ci il neft bazarı üçün yaxşı il olacaq. O, əlavə edib ki,
OPEC-in planlarına əminlik və inam artır, tərəflərin istehsalın həcmini
azaltmaq barədə üzərilərinə düşən öhdəliklərə əməl etməsi təqdirəlayiq haldır: "Hazırda
bazarda narahatçılıq üçün heç bir əsas yoxdur. Ümid var ki, cari ildə tələbat yüksələcək”.
Əl-Faleh qeyd edib ki, texniki və monitorinq komitələri neft bazarında
hadisələrin gələcəkdə necə inkişaf edəcəyi barədə yaxşı işləyiblər. Onun
qənaətinə görə, OPEC və üzv ölkələr gələcəkdə hadisələrin müsbət axarda inkişaf
edəcəyini gözləyirlər. Əlavə edib ki, üzv dövlətlər öz aralarında sıx
əməkdaşlıq etməklə, bütün problemləri həll edəcəklərinə ümid edirlər. "Ən
əhəmiyyətli məsələlərdən biri də neft infrastrukturuna investisiyaların
həcminin artırılması, əlavə olaraq yaxın on iliklər ərzində bu sahəyə 10 trln.
dollar cəlb etməkdir. OPEC iqlim dəyişikliyi probleminə də ciddi maraq göstərir
və BMT ilə zəhərli qazlar və tullantıların atmosferə atılmasının qarşısını
almaq üçün əməkdaşlıq edir. Biz öz məqsədlərimizə çatacağıq”, - deyə nazir
vurğulayıb. O, əlavə edib ki, OPEC-ə daxil olmayan bir sıra ölkələr bu cür
görüşlərin keçirilməsində maraqlıdırlar. Onların arasında, Azərbaycan, Bəhreyn,
Qazaxıstan, Misir, Konqo, Malayziya, Meksika, Oman, Sudan, Cənubi Sudan,
Türkmənistan, Uqanda və Özbəkistan da var. Əl-Fateh əlavə edib ki, gələn il
üçün inkişaf templəri 3,7 faiz təşkil edəcək. Bunu bir sıra müsbət nəticələr də
sübut edir. İlk növbədə bazarda balansın yaranması üçün sürətli addımlar
atılmalıdır.
Öz növbəsində, Küveytin neft naziri Əssam əl-Marzuk nəşrə
açıqlamasında bildirib ki, onun ölkəsində neft layihələrinə qoyulan investisiya,
hətta neftin qiyməti aşağı düşdükdən sonra da azalmayıb. Məsələn, Küveytin
investisiyaları qarşıdakı beş il üçün 120 milyard dollar müəyyən olunub. Bu
pullar neft emalı zavodlarına, yeni yataqlara, bir sıra ölkələrdə layihələrin
reallaşmasına sərf olunacaq. Nazir də səudiyyəli həmkarı kimi yaxın doqquz ay
üçün neft emalı həcmini azaltmaq barədə sazişin uzadılmasının tərəfdarıdır. O
bildirib ki, OPEC Nigeriyada sutka ərzində 1,8 milyon, Liviyada isə 1 milyon
barel neftin emalı barədə həddin müəyyən olunması məsələsini müzakirə edəcək.
İndiyə qədər bu ölkələr daxili sabitsizlik və neftin istehsalında tənəzzüllə
bağlı hər hansı bir öhdəlikdən azaddırlar.
İraqın neft naziri Cabbar əl-Luaybi də həmkarları kimi istehsalın
azaldılması barədə sazişin uzadılmasını dəstəklədiklərini bildirib. Onun
sözlərinə görə, kürd probleminin həllindən sonra bu sahədə ciddi irəliləyişlər
əldə olunub. İraq hökuməti Kərkükün bütün yataqları üzərində nəzarəti ələ
almağa müvəffəq olub. Rəsmi Bağdad hazırda Kərkükdən neftin ixracı ilə bağlı
irimiqyaslı layihə üzərində iş aparır. Öz növbəsində, Liviyanın milli neft
korporasiyasının rəhbəri Mustafa Sanalla "Al Eqtisadiya”ya ölkəsinin neftin
ixracına qoyulan məhdudiyyətlərə qoşula biləcəyi barədə suala cavab vermək
istəməyib. Əlcəzairin energetika naziri Mustafa Kituni isə əlavə edib ki, OPEC
üzvləri arasında görüşün keçirilməsini zəruri sayır. Onun qənaətincə, bu,
bazarda vəziyyəti qiymətləndirməyə kömək edə bilər. Misirin neft naziri Tarek
əl-Mula isə bəyan edib ki, hazırda onun ölkəsi müşahidəçi qismində çıxış edir
və istehsalın azaldılması sazişində iştirak etmir. Çünki, özü enerji
resurslarının ixracatçısı qismində çıxış edir və ən yaxşı hal kimi bazarda
vəziyyətin necə olacağını müşahidə edəcək. Nazir əlavə edib ki, onun ölkəsi OPEC-də
müşahidəçi qismində iştirakını 10 ildir ki, dayandırıb. Lakin ötən ilin sonunda
yenidən bu quruma qayıdıb. Türkmənistan və Misir ilk dəfədir ki, qurumda
müşahidəçi qismində çıxış edirlər.
Əsas neft ölkəsi kimi tanınan Rusiyanın energetika naziri Aleksandr
Novak da hesab edir ki, neft ixrac edən ölkələr arasında nəqlin azaldılması
barədə saziş müsbət haldır və bu bazar üçün yaxşı nəticələrə gətirib çıxarıb.
Məqalədə daha sonra qeyd edilir ki, OPEC-ə üzv dövlətlərin növbəti sammiti iyun
ayında baş tutmalıdır.
Yeri gəlmişkən, Qaz İxrac edən Ölkələr Forumunun ("Gas Exporting
Countries Forum” – GECF) "Global Gas Outlook” adlı hesabatında isə deyilir ki, neftin
qiyməti üzrə uzunmüddətli proqnozun formalaşmasına 4 əsas faktor təsir edə
bilər. Geosiyasi gərginlik uzunmüddətli perspektivdə əsas təsiredici qüvvə
olmayacaq, lakin bu, qarşıdakı qısa müddət ərzində "qara qızıl”ın qiymətinin
dəyişməsinə əhəmiyyətli təsir edəcək. Bundan başqa, ortamüddətli perspektivdə
neft tələbatı artacaq, ancaq Şimali Amerikada şist nefti istehsalı bu tələbatı
ödəyə bilməyəcək və uzunmüddətli perspektivdə OPEC yenidən əsas qüvvə olacaq.
Həmçinin neftin istehsal xərci qiyməti müəyyən edən komponentdir. Uzunmüddətli
perspektivdə yeni texnologiyanın inkişaf etdirilməsi istehsal xərclərinin
azalmasına səbəb olacaq. Eləcə də nəqliyyat sektorunda neftə olan tələbatın
azalması gözlənilir və 2035-ci ilədək avtomobillərin çoxu elektrik enerjisi ilə
işləyəcək. "2018-ci 2019-cu illəri əhatə edən dövrdə neftin qiyməti qeyri-OPEC
faktorların təsiri ilə aşağı olacaq. Bundan başqa, OPEC və Rusiya başda olmaqla,
kartelə daxil olmayan ölkələrlə əldə edilən neft hasilatının azaldılması üzrə
sazişin müddətinin uzadılması, 2020-ci ilədək bazarda tarazlığın yaranmasına
təsir edən əsas amil olacaq. Həmin vaxta kimi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə
neft tələbatındakı artımın ABŞ-da şist nefti hasilatını ötməsi və OPEC-in
yenidən bazarda aparıcı qüvvə kimi öz statusunu bərpa etməsi gözlənilir”, -
deyə hesabatda bildirilir.
Xatırladaq ki, Azərbaycan Qaz İxrac edən Ölkələrin Forumuna daxil
olan dövlətlərin nazirlərinin 2015-ci ildə keçirilmiş 17-ci iclasında
yekdilliklə təşkilata müşahidəçi qismində qəbul edilib. Forumun 12 əsas -
Əlcəzair, Boliviya, Misir, Ekvatorial Qvineya, İran, Liviya, Nigeriya, Qətər,
Rusiya, Trinidad və Tobaqo, Venesuela və BƏƏ və 7 müşahidəçi (Azərbaycan,
Qazaxıstan, Niderland, Norveç, İraq, Oman və Peru) üzvü var.
Azər NURİYEV