2017 dönüş ili olacaq
Cəmi bir gün sonra 2016-nı
yola salıb, 2017-ni qarşılayacağıq. 2016-cı il hər kəsin yaddaşında müxtəlif hadisələrlə
qaldı. İqtisadi baxımdan götürdükdə isə, 2016 bir o qədər də xoş xatırlanmayacaq.
Belə ki, təkcə Azərbaycan üçün deyil, elə bütün dünyada 2016 böhran ili kimi
yaddaşlarda qaldı. Hələ ilin əvvəlindən neftin dünya bazarındakı qiymətinin xeyli aşağı düşməsi iqtisadiyyatı neftdən
asılı olan ölkələrin gəlirlərinin azalmasına, qiymət artımlarına gətirib
çıxardı. Bizim də iqtisadiyyatımızın zöyük
hissəsinin neftlə bağlı olduğunu nəzərə alarasaq, bu ili xeyli çətinliklərlə
yola salırıq. Qarşıdan 2017 gəlir. Bəs görəsən iqtisadçılar 2017-ci il üçün nələri
proqnozlaşdırırlar? Xoruz ilində hansı sürprizlər gözlənilir?
"2017-ci ildə də müəyyən çətinliklər gözlənilir”
İqtisadçı Vüqar Bayramov deyir ki, 2016-cı il gözlənildiyi kimi, çətin il oldu: "Geridə
qoyduğumuz 2016-nın asan il olmayacağı əvvəlcədən də proqnoz edilmişdi. Bu çətinik
özünü ümumdaxili məhsulun azalmasında da göstərdi. Təəssüflər olsun ki, 2017-ci
ilin də asan olacağı gözlənilmir. Proqnozlarda gələn ildə müəyyən çətinliklər
olacağı qeyd olunur. Neftin dünya bazarındakı qiyməti indiki intervalda qalarsa,
iqtisadi baxımdan 2017-ci ildə də müəyyən çətinliklər olacaq, o cümlədən dövlət
gəlirlərində azalma müşahidə ediləcək. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatının 86
faizi neft və neft məhsullarından asılıdır. O baxımdan götürdükdə, neftin dünya
bazarındakı qiyməti 2017-ci ildə bizim üçün önəmli olacaq. Qiymət yüksələrsə,
ölkəyə daxil olan valyutanın həcmində artım müşahidə oluna bilər. Bu isə
ümumilikdə dünya iqtisadiyyatında stabilləşmə yarada bilər. Amma qiymətlər
indiki intervalda qalarsa, vəziyyət o qədər də qənaətbəxş olmayacaq”.
İqtisadçı gələn il üçün
gözlənilən müsbət məqamlardan da söz açdı: "2016-cı ilin sonunda ölkə
prezidenti tərəfindən iqtisadi inkişaf üzrə strateji "yol xəritəsi” və eləcə də
11 istiqamət üzrə strategiyalar təsdiq olundu. Bu kontekstdən yanaşsaq, 2017-ci
il iqtisadi islahatlar ili kimi yadda qalacaq. Kəskin islahatların aparılması
baxımından 2017-ci il bizim üçün çox vacibdir. İslahatlar aparılacağı təqdirdə,
"yol xəritəsi”ndə nəzərdə tutulan və 2017-ci il üçün planlaşdırılan fəaliyyətlərin
reallaşdırılması növbəti illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatında yenidən və daha
stabil dayanıqlı inkişafa səbəb ola bilər. Hesab edirəm ki, 2017-ci il bir şans
ili kimi yadda qalacaq və post-neft dövründə iqtisadi islahatlar üçün zəmin rolunu
oynayacaq. Ona görə də 2017-ci ili daha genişmiqyaslı iqtisadi islahatlar ili
kimi xarakterizə etmək olar. İqtisadiyyatın liberallaşması ilə bağlı aparılan
islahatlar baxımdan gələn il çətin olmasına baxmayaraq, Azərbaycan tarixində
kifayət qədər yaddaqalan bir il ola bilər”.
"Riskləri minimuma endirmək mükündür”
İqtisadçı ekspert Qadir İbrahimli bir qədər bədbin proqnozlar verdi: "2017-ci il Azərbaycan
iqtisadiyyatının ən ağır illərindən biri olacaq. Çünki həm devalvasiya, həm də
işsizlik miqyasının artması riskləri xeyli yüksəkdir. Ancaq hesab edirəm ki,
hökumət müəyyən iqtisadi alətlərlə təsir edərək bu riskləri minimuma endirə bilər.
Lakin bütün hallarda risklər var və gözlənilir. "Yol xəritəsi” strateji hesablamalardır
və o, sırf 2017-ci il üçün nəzərdə tutulmayıb. Bu strategiya yaxın 5-10 il üçün
özünü doğrulda bilər. Onlar uzunmüddətli nəticələr üçün hesablanmış
proqramlardır. 2017-ci ildə həmin proqramların icrasına başlanıla bilər”.
"Müəyyən probemlərin olması qaçılmazdır”
Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin
üzvü, millət vəkli Vahid Əhmədov bildirdi ki, üzümüzə gələn il
də çətinliklər ili olacaq: "Çünki hələlik əsas gəlirlərimiz neftdən asılıdır. Neftin
qiymətində isə stabillik yoxdur. Digər tərəfdən, ixracımız da o qədər yüksək
deyil və tədiyyə balansında hələlik mənfi saldomuz var. 2017-ci ildə də bu tendensiya
müəyyən qədər davam edəcək. Amma dövlət başçısının imzaladığı strateji "yol xəritələri”nin
vaxtında icrasına başlanılarsa, 2017-ci ili müəyyən qədər müsbət məqamlarla
yola sala bilərik. Hesab edirəm ki, gələn il manatın məzənnəsində də müəyyən problemlər
ola bilər. Stratej "yol xəritəsi”ndə manatın məzənnəsiin sərbəst buraxılması nəzərdə
tutulub. Əlbəttə, problemlər olacaq. Amma yəqin ki, 2017 nə qədər çətin il olsa
da, onu stabilliklə başa vura biləcəyik”.
"Sosial problemlər aradan qalxacaq”
Milət vəkili Aydın Hüseynov qeyd etdi ki, üzümüzə gələn ilin nəticələri indidən bəllidir: "2017-ci
il üçün proqnoz verməzdən əvvəl onu deyə bilərəm ki, 2016 böyük islahatlarla
yadda qalan bir il oldu. Belə ki, 2016 həm struktur yenilənməsi, həm də qanunvericilk
bazasının daha da mükəmməlləşməsi baxımından çox uğurlu bir il oldu. Təkcə
iqtisadi sferanı əhaət edən 50-dən çox qanun qəbul olundu və mövcud qanunlara dəyişikliklər edildi. Bu
islahatlar Azərbaycan iqtisadiyyatının daha da dayanıqlı olmasına, risklərdən
qorunmasına və ən başlıcası, ölkə iqtisadiyyatının yeni bir dövrə - postneft
dövrünə qədəm qoymasına hesablanmışdı. 2017-ci ilin uğurları indidən bəllidir. Qarşıdan
gələn il üçün dövlət büdcəsi təsdiq
olunub. Büdcədə sosial sferanı əhatə edəcək xərclərdə dinamika var. Bu sahədə müxtəlif
tədbirlərin həyata keçirilməsi, əmək haqlarının, təqaüdlərin artırılması nəzərdə
tutulub. Bütün bunlar ona əsas verir ki, gələn il bu sahədə problemlərimiz
olmayacaq. İmzalanan "yol xəritəsi”nin həyata keçirilməsi istiqamətində mühüm
işlərin icrası reallığa söykənir. Bütün bunlar 2017-ci ilin uğurlu il olacağını
deməyə əsas verir”.
"Neftin qiyməti gələn il yüksələ bilər”
İqtisadçı Arzu Qafarlı bildirdi ki, gələn il neftin qiymətində artım ola bilər: "2017-ci
ildə hamının gözlədiyi əsas məlumatlar dollar və neftin qiyməti ilə bağlı
olacaq. Dolların məzənnəsinin yüksəlməsi, neftin aşağı düşməsi dünya
iqtisadiyyatına çox təsir edir. Bir çox şirkətlər bağlanır, ixtisarlar olur,
qiymətlər qalxır və s. Qeyd etdiyim bu prosesləri çox ölkələrdə izlədik. Həmçinin
bu il FES dolların uçot dərəcəsini iki dəfə artırdı, bunun müqabilində dollar
bir neçə faiz bahalaşdı. Faiz qərarından sonra FES sədri Janet Yellen toplantının
nəticələri ilə bağlı mətbuat konfransında 2017-ci ildə də faizlərin artırılmasına
davam edəcəklərini bildirdi. Əgər bu, baş tutarsa, FES sədri ABŞ-da gələn 3 il ərzində
işsizliyin 4.5% olacağını gözləyir. Amma FES 2017-ci ildə uçot dərəcəsini artırmaya
da bilər. Çünki ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərindən sonra ciddi iqtisadi dəyişikliklərin
baş verməsi gözləniləndir. Neftin qiyməti isə gələn il yüksələ bilər”.
Şəbnəm Mehdizadə