100 illik əməkdaşlıq
Ekspertlərin fikrincə, Bakı
və London qarşılıqlı maraqlara əsaslanan əlaqə qurmağı bacarıb
Azərbaycanın ötən illər ərzində heç bir siyasi, iqtisadi və hərbi
ittifaqlara qoşulmadan apardığı çoxvektorlu siyasətin bir sıra dünya ölkələri
ilə əlaqələrin inkişafında yaratdığı müsbət dinamika davam edir. 2020-ci il
sentyabrın 27-də başlayan II Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycanı dəstəkləyən
ölkələr içərisində məhz həmin dövlətlərin birmənalı dəstəyi özünü göstərdi.
Belə ki, Türkiyə, Pakistan, İsrail və digər ölkələr kimi Böyük Britaniyanın
Vətən müharibəsi zamanı göstərdiyi siyasi dəstək Azərbaycan tarixində xüsusi
önəm daşıyacaq. Xüsusilə, BMT Təhlükəsizlik Şurasında Azərbaycana qarşı
bəyanatın qəbuluna Böyük Britaniyanın veto qoyması, bir daha iki ölkə arasında
mövcud siyasi-iqtisadi əlaqələrin möhkəm bağlarının olduğunu göstərdi.
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin Azərbaycan-Böyük Britaniya parlamentlərarası əlaqələr
üzrə işçi qrupunun üzvü Naqif Həmzəyev bildirdi ki, 90-cı illərin
əvvəllərindən yaranan Azərbaycanla Böyük Britaniya arasında tərəfdaşlıq
əlaqələri zəngin tarixə malikdir: "Müxtəlif sahələri əhatə edən əlaqələrin inkişaf
etdirilməsində, uğur qazanmasında ulu öndər Heydər Əliyevin zəngin siyasi
təcrübəsinin, regionda cərəyan edən prosesləri dəqiq qiymətləndirmək
bacarığının xüsusi rolu olub. Ümummilli lider tərəfindən uğurla inkişaf
etdirilən iki ölkə arasındakı əlaqələr Prezident İlham Əliyev tərəfindən yüksək
səviyyədə davam etdirilir. Ölkə başçısının Böyük Britaniyaya səfəri, ikitərəfli
əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsinə xüsusi diqqət göstərməsi iki ölkə
arasında münasibətlərin yeni mərhələyə qədəm qoymasına zəmin yaradıb.
N.Həmzəyev qeyd edib ki, Birləşmiş Krallığın Avropa Qonşuluğu üzrə
Dövlət Naziri Vendi Mortonun ölkəmizə iki günlük səfəri Azərbaycan-Böyük
Britaniya dostluğunun, əlaqələrinin yüksək səviyyədə olmasına nümunədir:
"Müxtəlif sahələri əhatə edən səfər çərçivəsində "yaşıl energetika”nın
inkişafı və iqlim dəyişikliyinə qarşı tədbirlər də yer alıb. Ölkə Prezidenti
İlham Əliyev 2030-cu ilə qədər elektrik enerjisi istehsalında bərpaolunan
enerji mənbələrinin payının 30 faizə çatdırılmasını hədəf kimi müəyyənləşdirib.
Dövlət başçısının imzaladığı sərəncamlar nəticəsində Azərbaycanda energetikanın
digər sahələrində olduğu kimi, bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə
sahəsində də əlverişli investisiya mühiti yaradılıb, özəl sərmayələrin cəlb
edilməsi və irimiqyaslı layihələrin icrası istiqamətində ardıcıl tədbirlər
həyata keçirilir. Qarşıdakı 10 il ərzində təqribən 1500 meqavat həcmində yeni
gücün istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur. Bu vəzifənin məhz özəl
investisiyalar hesabına reallaşdırılması planlaşdırılır.
Böyük Britaniya bərpa oluna bilən enerji sektorunda və təmiz enerji
istehsalında dünya lideridir. Külək enerjisi, yaşıl maliyyə və tullantıların
idarəolunması üzrə aparıcı ölkə olan Birləşmiş Krallıqla Azərbaycan arasında
müxtəlif sahələri əhatə edən əməkdaşlıq imkanları, həmçinin işğalından azad
olunmuş ərazilərdə yaşıl enerji zonalarının yaradılması istiqamətində öz sözünü
deyəcək, yetərincə günəş və külək enerjisi ilə zəngin Qarabağı və ətraf
rayonları "yaşıl enerji” zonalarına çevirəcək”.
Bakı Politoloqlar Klubunun
sədri Zaur Məmmədov bildirdi ki, Vendi Merton Birləşmiş Krallığın
Avropa Qonşuluğu üzrə dövlət naziri qismində Azərbaycana ilk səfər edən
britaniyalıdır: "Təbii ki, Azərbaycan-Britaniya münasibətləri müasir xarici
siyasət fəaliyyətimizdə kifayət qədər vacib istiqamətləri əhatə edir. Bu gün
iki tərəf arasında münasibətlər dostluq və tərəfdaşlıq əlaqələrinin bariz
nümunəsidir. Tərəflər arasında münasibətlərin yaşı 100 ildən artıq olsa da,
məhz son illər Bakı və London arasında əlaqələr geoiqtisadi və geosiyasi
tərəfdaşlıq mərhələsinə qədəm qoyub. Hələ müstəqillik illərinin ilk
vaxtlarından başlayan əməkdaşlıq, tədricən iki tərəf arasında əlaqələrin daha
da genişlənməsinə gətirib çıxarıb.
Azərbaycanla Böyük Britaniya arasında əlaqələrin inkişafında
ümummilli lider Heydər Əliyevin apardığı siyasəti xüsusilə qeyd etmək lazımdır.
Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra Britaniya ilə sıx təmasları, onun
1994-cü ildə bu ölkəyə səfəri iki dövlət arasında münasibətlərdə yeni səhifə
açıb. Səfər zamanı Azərbaycan və Britaniya arasında "Dostluq və əməkdaşlıq
haqqında birgə Bəyannamə” imzalanıb. Nəticədə, 1994-cü ilin 20 sentyabr
tarixində Britaniya şirkətinin ən çox paya malik olduğu "Əsrin müqaviləsi”
imzalanıb”.
Z.Məmmədov vurğuladı ki, müasir beynəlxalq proseslərdə transmilli
şirkətlərin rolunun təmsil etdikləri dövlətlər üçün olduqca vacib amil olmasını
da nəzərə alsaq, bu gün əminliklə deyə bilərik ki, BP-nin bu illər ərzində
Azərbaycandakı varlığı London və Bakı arasında da əlaqələrdə isidici rol
oynamaqdadır: "Ölkəmizə 30 milyard dollara yaxın sərmayə yatırmış Böyük
Britaniya Azərbaycanda ən böyük investordur. Azərbaycanda müxtəlif sahələrdə
fəaliyyət göstərən 600-ə yaxın Britaniya şirkəti qeydiyyatdan keçib.
Digər tərəfdən, Azərbaycan və Britaniya arasında münasibətlərə nəzər
saldıqda, ilk baxışda iqtisadi münasibətlər, enerji sahəsindəki strateji
əməkdaşlıq diqqəti cəlb etsə də, əslində, iqtisadi sahədə münasibətlərin
inkişafı tərəflər arasında siyasi dialoqun effektivliyinin və ortaq geosiyasi
çağırışların nəticəsidir. Bu dövlətin Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi
təcavüzü ilə bağlı olaraq son 30 il ərzində prinsipial mövqe tutması da
ikitərəfli münasibətlər üçün çox vacib amildir. Hələ 1993-cü ildə BMT
Təhlükəsizlik Şurasında erməni işğalçı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal edilmiş
torpaqlarından qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən 853-cü qətnaməsinin qəbul
olunması birbaşa Böyük Britaniyanın təşəbbüsü ilə onun sədrliyi dövründə baş
tutdu. Həmin vaxtdan sonrakı illər ərzində Azərbaycan Böyük Britaniya ilə
siyasi-diplomatik münasibətlərin yeni, daha yüksək səviyyədə qurulması üçün
aktiv, intensiv siyasi dialoq aparıb ki, biz 44 günlük müharibə dövründə də
bunun əyani şahidi olduq. Sentyabrın 27-də Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibənin
başlanmasından bir müddət sonra BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasında bəzi dövlətlər
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı qeyri-obyektiv, qərəzli mövqeni əks etdirən
bəyanatın qəbul etməsinə nail olmaq istəyərkən, məhz Britaniya buna yol
verməyib. O zaman Britaniyanın BMT TŞ-dəki daimi nümayəndəsi Barbara Vudvordun
çevik və prinsipial mövqeyi ədalətin bərqərar olmasına kömək etmişdi.
Təbii ki, bütün bu müsbət məqamlar Azərbaycanın apardığı rasional və
strateji hədəflərə istiqamətlənən xarici siyasət nəticəsində mümkün olub.
Prezident İlham Əliyev bu illər ərzində digər vektorlarla münasibətlərdə olduğu
kimi, Bakı və London arasında da daim gələcəyə hədəflənən və dövlətimiz üçün
həssas olan məqamların həllini hədəf götürən siyasət aparıb. Beləliklə, son 30
ilə yaxın dövr ərzində Bakı və London ortaq və qarşılıqlı maraqlar əsasında
tərəfdaşlığa əsaslanan münasibətləri qurmağı bacarıb. Son hadisələr və
bəyanatlar onu göstərir ki, Azərbaycan və Böyük Britaniya iki ölkə arasında
formalaşmış mühüm əməkdaşlığı və tərəfdaşlığı gələcəkdə daha da genişləndirmək
əzmindədir”.
BƏXTİYAR