1 dollara reklam imkanı yaradan sahənin menecerləri - Araşdırma
"Sosial
media menecerliyi sahəsinə marağım 2013-cü ildən yaranıb. Hələ 3-cü kursda
oxuyarkən feysbukda bir neçə səhifəni idarə edirdim. Düzdür, həmin dövrdə
sosial media menecerliyi ifadəsi yox idi. Adi səhifə admini adlandırılırdı.
Amma artıq ötən illər ərzində bu işin həm strukturu, həm də adı dəyişib.
Ətrafımda kifayət qədər tanışım var ki, bu işlə bağlı mənə sual verir və bu sahəyə
gəlmək istədiyini deyir”. Bu sözləri bizimlə söhbətində hazırda 13 səhifənin sosial media meneceri olan
Mehdi Qəniyev deyir.
M.Qəniyevin
sözlərinə görə son dövrlər gənclərin bu sahəyə maraq göstərməsinin ən böyük
səbəbi onların iş elanları arasında ən çox "Sosial Media Meneceri axtarılır”
ifadəsinə rast gəlmələridir. Əslində, bu fikirlə razılaşmamaq olmaz. Həqiqətən
də əmək bazarına baxanda bu sahə üzrə mütəxəssisin daha çox tələb olunduğunu
görürük. Ona görə biz də bu dəfə Sosial Media Menecerliyi (SMM) ilə bağlı
araşdırma etdik.
Bizim şirkətlər sosial media ilə bağlı bütün işləri
SMM-ə yükləyirlər
"Technol” şirkətinin marketinq direktoru
Pərviz Əzimov qeyd edir ki, SMM-in işi şirkətin ümumi marketinq
strategiyasını sosial mediaya tətbiq etməkdir:
"2 il əvvəl Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi bir sıra yeni
peşələrin strukturunu və iş prinsipini hazırlayırdı. SMM vəzifəsi də onlar
arasında idi. İşçi qrupun tərkibində mən də var idim. Həmin layihədə hazırladığımız
iş prinsipinə görə SMM bu gün Azərbaycan şirkətlərinin gördüyü SMM-dən çox
fərqlidir. Əslində, SMM şirkətin sosial media hesablarını idarə edən şəxsdir.
Bizim şirkətlər isə sosial media ilə bağlı bütün işləri SMM-ə yükləyirlər.
Məsələn, "mətni də sən fikirləş, dizaynları da sən et, izləyicilərin
müraciətlərini də sən cavablandır” deyirlər. Amma əslində isə, SMM-in işi
şirkətin ümumi marketinq strategiyasını sosial mediaya tətbiq etməkdir. Bunun
üçün də ilk növbədə şirkətin ümumi marketinq strategiyası olmalıdır. Daha sonra
sosial media ilə bağlı plan nədirsə, o tətbiq olunmalıdır. Bundan başqa, SMM
mövcud strategiya üzrə mətn yazana, dizaynerə tapşırıqlar verməli, şirkətin
sosial mediada müştəri ilə əlaqələrin idarə olunması işini koordinasiya
etməlidir. Təhsil məsələsinə gəlincə isə, SMM yeni sahə olduğu üçün əksər
təhsil müəssisələrində bu ixtisas tədris olunmur. Buna görə də SMM-in konkret
hansı sahədə təhsil alması nəzərdə tutulmayıb. Ancaq birmənalı olaraq marketinq
kommunikasiyanı ilkin səviyyədə də olsa bilməlidir”.
Ümumi marketinq, kommunikasiya və
rəqəmsal bilgilər önəmlidir
P.Əzimovdan
son dövrlər bu sahənin aktuallaşmasının və gənclərin bura olan marağının artmasının
səbəbini xəbər aldıq: "Əslində, bunun birmənalı
səbəbi dünyanın sürətlə digitallaşmağıdır. Bu gün Azərbaycanda internet
istifadəçilərinin 90 faizi eyni zamanda sosial media istifadəçisidir və bu,
təqribən 2 milyondan çox insan deməkdir. Sosial media isə elə bir platformadır
ki, ənənəvi media kanallarından fərqli olaraq burda hər şey ölçülə biləndir,
burada hər bir müştəri ilə birbaşa əlaqədəsən, büdcə elastikdir və onu sən
müəyyənləşdirirsən. Məsələn, hansısa televiziyada bir verilişə sponsor olmaq
üçün 5000 AZN verməlisən. Sosial mediada isə 1 dollarla belə reklama başlaya
bilərsən. Bəzən heç bir ödəniş etmədən belə, nəticə almaq mümkündür. 2015-ci il
böhran dövrünün də sosial medianın inkişafına öz təsiri oldu. Şirkətlər artıq
marketinq büdcələrini daha da optimallaşdırmaq məcburiyyətində qaldı”.
Həmsöhbətimiz bu sahədə uğurlu olmağın sirlərindən
də danışdı: "Uğurlu SMM olmaq üçün ilk növbədə insan
düşünməlidir ki, mən bu sahədə karyera qurmaq istəyirəm, ya yox?! Bu, vacib
məsələdir. Çünki bəzən iş tapa bilməyənlər SMM olmaq istəyir. İkinci vacib
nüans bu işi peşəkar öyrənməkdir. Bu gün bəzi səhifələrdə lağ mövzusu olan
çoxlu paylaşımlar görürük. Buna səbəb işin peşəkarlara həvalə edilməməyidir. Peşəkarlıq
üçün isə ümumi marketinq, kommunikasiya bilikləri və əlavə olaraq rəqəmsal
bilgilər önəmlidir. SMM-in əsas işi alqoritmlərlə doğru işləyib, doğru hədəf
kütləni seçməkdir. Bunun üçün də digital biliklər vacibdir”.
Burada karyera qurmaq daha asan və
rahatdır
"PSG Management Systems”in konsultant, karyera
planlama üzrə eksperti İlkin Məcidovdeyir ki, sosial şəbəkə üzərindən karyera qurmaq
daha rahat və sərbəst olduğundan gənclər bu sahəyə yönəlir: "Sosial şəbəkədə
işləyənlər üçün elə də ciddi tələblər olmur. Məsələn, ofis şəraitində işləmək,
saat 9-da gəlib, axşam 6-da getmək məcburiyyətləri olmur. Təbii ki, bu işin
də öz qayda və qanunları var. Amma müəyyən sərbəstliyin olması gənclərin
marağına səbəb olur. Sosial şəbəkələr
hazırda insanlar üçün özlərini ifadə etmələrində və ünsiyyət qurub,
əlaqələrinin genişlənib formalaşmasında önəmli rol oynayır. Bundan əlavə,
insanlar sosial şəbəkə üzərindən bir növ canlı "CV” profili formalaşdıra və
hətta iş görüşmələrinin ilkin addımlarını da heç yerə getmədən evdə və ya
olduqları yerdən edə bilirlər. Bu, həm zaman qazandırır, həm də məkan faktorunu
aradan qaldırmış olur”.
Gənclər bu
sahəyə pul qazanmaq üçün maraq göstərirlər
Pərviz
Əzimovun da qeyd etdiyi kimi, SMM-lik hələ ki, heç bir təhsil müəssisəsində
dərs kimi keçirilmir. Amma bu sahədə təlimlər keçən şirkətlər var. Onlardan
biri də "Comunical” şirkətidir. Şirkətin
rəhbəri, marketinq kommunikasiyaları
üzrə mütəxəssis Tural Abbaslıdan "sizin təlimlərə müraciət edən gənclər
arasında nəyə görə bu sahəyə yönəlmək istədikləri haqqında sorğu keçirmisiz?” -
deyə soruşduq. O qeyd etdi ki, marketinq fəaliyyətinə aid olan və ya onunla
paralellik təşkil edən müxtəlif istiqamətli peşə və ixtisaslar üzrə təlimlər
keçirlər: "Gənclərimizin çoxu bu işə sadəcə olaraq pul qazanmaq üçün maraq
göstərirlər. Onların əksəriyyətinin marketinqin əsasları haqqında təsəvvürləri
belə olmur. Araşdırma apararkən görürük ki, gənclər hətta 10 manata belə bu
işləri görürlər. Həkimlər, gözəllik salonları, kosmetoloji və psixoloji
mərkəzlər, fitness və SPA mərkəzləri, kurslar məhz bu tip insanlarla işləməyə
üstünlük verirlər. Normalda bu fəaliyyəti sağlam və ciddi şirkətlər 500-800
manat intervalında təqdim edirlər. Daha böyük korporasiyalar isə bu strukturu
öz daxili resursları hesabına qurub işlərini davam etdirirlər”.
Bu sahədə "bum” yaşanmaqdadır
T.Abbaslı onu
da qeyd etdi ki, ölkəmizdə bu sahənin akademik tədrisi yoxdur: "Hər şey burdan
başlayır. Xaricdə təhsil almış gənc kadrlar isə gəncliyin verdiyi enerji ilə
nələrinsə anidən dəyişməsini istəyirlər. Biz isə hesab edirik ki, bu, təkamül
formasında baş verməlidir. Yəni, hər bir sahibkar tam olaraq mental cəhətdən bu
işi qəbul etdikdən sonra təhsilli kadrlar istəməyə başlayacaq və o zaman nəinki
kurs, məhz bu ixtisas üçün fakültələr yaradılacaq. Primitiv, oturduğu yerdə pul
qazanmaqla bu işin gələcəyi olmayacaq. Odur ki, hamı maariflənməli və
tələsmədən öz bilik və bacarıqlarını cəmiyyətimizə adaptasiya etməlidir”.
Bu danılmaz
həqiqətdir ki, hazırda gənclərin bu sahəyə marağının artmasına səbəblərdən biri
də tələb-təklif disbalansıdır. Yəni, şirkətlərin SMM-ə tələbi artıb. T.Abbaslı
qeyd etdi ki, bu gün sosial media menecerliyi əslində, çox ciddi iş və yerinə
yetirilməsi vacib olan marketinq kommunikasiya vasitəsidir: "Tələb və təklif
prinsipləri əsasında formalaşan iqtisadi mühitdə sizin qeyd etdiyiniz
nüansların mövcud olması normal haldır. Çünki, informasiya texnologiya əsrində
yaşayırıqsa, bu zamanın vacib amillərindən olan digitallaşma qaçılmazdır.
İnsanlarımızın - dolayısı ilə istehlakçıların əksəriyyəti digital platformalar,
sosial şəbəkələr vasitəsi ilə öz ehtiyaclarına uyğun mal və ya xidmətlərin
axtarışını, alqı-satqısını həyata keçirirlər. Məhz bu səbəbdən də şirkətlər öz
kommunikasiya siyasətlərində bu nüansı nəzərə almaq məcburiyyətində qalırlar.
Hazırda bu istiqamətdə bir "bum” yaşanmaqdadır. Lakin tam məsuliyyətimlə
bildirmək istəyirəm ki, təməlində sağlam araşdırma, analiz, istehlakçı
sorğuları dayanmayan SMM fəaliyyəti sadəcə olaraq "qonşudan dala qalmamaq” prinsipi ilə həyata keçirilən bir
işdir”.
Dünya təcrübəsində vəziyyət necədir?
PR və kommunikasiya mütəxəssisi Azər Nəzərov deyir ki, xarici
ölkələrdə sosial mediadan istifadənin xüsusi etiket qaydaları var: "Amerikada
sosial media alətləri yalnız hansısa kampaniyanı aparmaq, məhsulu reklam etmək
üçün deyil. Bu alətlərə ümumi olaraq şirkətin, qurumun, fərdin
kommunikasiyasının digital platformada olan əsas hissəsi kimi baxılır. Ona görə
bu kimi ölkələrdə sosial mediadan istifadənin xüsusi etiket qaydaları vardır.
Yəni, sosial media hesablarını idarə edənlər hansı suala hansı tərzdə cavab
verməli, bir suala cavab vermə müddəti nə qədər olmalı, səhifə standartları
necə uyğunlaşdırılmalıdır, dəqiq məlum olur. Onlar SMM seçərkən sadəcə
səhifəmizi idarə edən biri olsun deyə yox, həqiqətən sosial medianın
fəlsəfəsini, kommunikasiyadakı rolunu anlayan birini seçirlər. Təbii ki, dünya
ölkələrində də hamı bu sahəni tam peşəkar səviyyədə bilmir. Amma bunun
məsuliyyətini tam mənası ilə dərk edirlər”.
Həmsöhbətimizdən
dünya ölkələri ilə Azərbaycandakı vəziyyətin müqayisəsini soruşduq: "Bizdəki
vəziyyətin çox pis olduğunu deməzdim. Çünki hazırkı vəziyyət 4-5 il əvvəlki ilə
müqayisədə yaxşıdır. Hətta bir neçə dövlət qurumunda da görürük ki, onlar
sosial media idarəçiliyinin məsuliyyətini anlayıb və kifayət qədər düzgün
şəkildə istifadə edirlər. Bizdə SMM kimi işləyənlərdən həm kontent hazırlamağı,
həm şəkillər üzərində müəyyən dizayn işləri görməyi bacarmaq tələb edilir.
Təbii ki, SMM kimi işləyənlərin az da olsa, multimedia alətləri ilə işləməyi
bacarması arzuolunandır və zamanla da bu vərdişlərə yiyələnirlər. Amma SMM kimi
işləyəcək şəxs "mütləq dizaynı bilməlidir” deyə bir şərt yoxdur. SMM hansı
fotonu, mətni sosial mediada paylaşmağı, bu zaman insanların reaksiyasının necə
olacağın bilməlidir. Digər tərəfdən, SMM-lər auditoriyanı təhlil etməyi
bacarmalıdır. Bəlkə də, dünya ölkələrindən fərqli olaraq hazırda bizim bu
sahədə yaşadığımız ən böyük problem SMM-lərin bu analiz qabiliyyətinin
olmamağıdır. Yəni, SMM olan şəxs auditoriyasını tanımalı, onlara necə müraciət
edəcəyini bilməlidir. Ona görə mən tərəfdarıyam ki, SMM işə götürülərkən onun
auditoriyanı tanıma qabiliyyəti yoxlanılsın, sosiologiyanı bilib-bilmədiyini
soruşulsun”.
Günel
Azadə